سازمان آموزشی علمی و فرهنگی ملل متحد یونسکو چه اهدافی را برای گسترش آموزش درنظر گرفته است
سازمان آموزشی علمی و فرهنگی ملل متحد یونسکو در چهارم نوامبر 1946 تأسیس شد و در شانزدهم نوامبر همان سال چهل و شش کشور از جمله ایران اساسنامه آن را امضا کردند. یونسکو در بند اول اساسنامه خود هدف از تشکیل این سازمان را چنین بیان می‌دارد کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق همکاری میان ملت‌ها در زمینه‌های آموزش علوم و فرهنگ به منظور افزایش احترام همگان به عدالت حاکمیت قانون حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه بدون توجه به تفاوت‌های نژادی جنسیت زبان و مذهب مطابق با منشور ملل متحد. یونسکو برای اینکه بتواند اهداف خود را در قرن بیست و یکم تحقق بخشد می‌کوشد چالش‌ها و پیامدهای جهانی شدن را با همه پیچیدگی‌هایش درک نموده و به تعیین راهبردها و خط‌‌مشی‌هایی از موضع فرارشته‌ای میان‌رشته‌ای و بین فرهنگی بپردازد به گونه‌ای که همگان از دستاوردهای آن بهره‌مند شوند
کمیسیون‌های ملی نهادهای رابط کشورها با یونسکو در اجرای طرح‌ها و برنامه‌های تصویب‌شده و پیشبرد اهداف و تعهدات بین‌المللی در خصوص اجرای توصیه‌نامه‌ها و کنوانسیون‌ها هستند. در حال حاضر 195 کمیسیون ملی در کشورهای عضو یونسکو در مناطق مختلف جهان فعالیت می‌کنند. کمیسون ملی یونسکو ایران پس از پذیرش عضویت ایران در یونسکو با تصویب مجلس شورای ملی وقت در سال 1327 تشکیل شد. رسالت اصلی کمیسیون ملی در کشور ما تعیین کاستی‌ها تمرکز نیروها بر حوزه‌های اولویت‌دار و بحران‌زای ملی و جهانی و اجتناب از تلاش‌های حاشیه‌ای است. کانون اصلی فعالیت‌ها مطالعه و بررسی اندیشه‌ها و تبادل اطلاعات و توسعه توان و ظرفیت کشور در زمینه آموزش علوم فرهنگ و ارتباطات با توجه به معیارهای بین‌المللی است. راهبرد اصلی در هدایت اقدام‌ها موارد زیر است تقویت ارتباط بین تحقیقات و سیاست‌گذاری‌ها شناسایی و تعیین خط‌‌مشی‌های موفق توسعه ظرفیت‌های نهادی و انسانی کشور و حساس‌کردن دولت و جامعه نسبت به موضوع‌های مهم و روزآمد جهانی
یونسکو دارای شبکه‌های تخصصی متعدد است. این بخش شامل نهادها و شبکه‌هایی است که تحقیق تعلیم و توسعه را در آموزش عالی پیرامون یک موضوع خاص در جهان تشویق و ترویج می‌کند. از جمله این شبکه‌‌ها کرسی‌های یونسکو و دانشگاه‌های همزاد است. برنامۀ دانشگاه‌های همزاد در سال 1992 آغاز شد. هدف از تشکیل این برنامه مقابله با پدیده فرار مغزها در کشورهای جنوب از طریق توسعه همکاری بین دانشگاهی و به اشتراک گذاردن دانش در بین کشورها بر اساس همبستگی فکری و تفاهم علمی است. برنامه دانشگاه‌های همزاد شامل آموزش تحقیق و مبادله اطلاعات در بین دانشگاه‌هاست و چارچوبی را برای مبادله اطلاعات در زمینه‌های فعالیت یونسکو یعنی آموزش علوم طبیعی علوم اجتماعی و انسانی فرهنگ ارتباطات و اطلاعات فراهم می‌کند. شرکت‌کنندگان اصلی در این برنامه دانشگاه‌ها مراکز پژوهشی انجمن‌های علمی بنیادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی بخش‌های خصوصی و عمومی فعال در حوزه آموزش عالی است. نوع کار دانشگاه‌های همزاد گسترده و متنوع است که از آن میان می‌توان فعالیت‌های پژوهشی برگزاری جلسات سخنرانی گردهمایی و کنفرانس در سطوح ملی منطقه‌ای و بین‌المللی اعزام دانشجو و استاد و تشکیل دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی را نام برد. در حال حاضر یونسکو دارای 60 شبکه دانشگاهی در سرتاسر جهان است
کرسی‌های یونسکو ارگان‌هایی ملی یا منطقه‌ای است که پیرامون یک موضوع خاص علمی فعالیت می‌کنند. یک کرسی یونسکو می‌تواند به عنوان واحد جدید آموزشی یا پژوهشی در یک دانشگاه یا نهاد تحقیقاتی در حوزه آموزش عالی برای دوره‌ای چهار ساله تشکیل شود. این واحد باید دارای سرپرست و مدیر علمی برجسته در آن حوزه تخصصی تعدادی پژوهشگر و اعضای هیئت علمی متخصص و دانشجو و محقق باشد که به انجام تحقیقات در سطوح عالی آموزشی و پژوهشی بر اساس زمینه فعالیت کرسی بپردازند. تا پایان سال 2022 یونسکو دارای 914 کرسی و بیش از 60 شبکه دانشگاهی در سرتاسر جهان بوده است تا پایان سال 1401 تعداد 17 کرسی یونسکو در ایران تشکیل شده که از این میان 6 کرسی در دانشگاه تهران مستقر است
در سپتامبر سال 2000 میلادی سازمان ملل متحد اهداف توسعه هزاره سوم MDGs را که به امضای 189 کشور عضو رسیده بود منتشر کرد. این بیانیه شامل 8 آرمان و 21 هدف بوده است. با پایان بازه زمانی حصول به اهداف توسعه هزاره سوم در سپتامبر سال 2015 میلادی بیش از 150 رهبر جهان در اجلاس سازمان ملل شرکت کردند و اهداف توسعه پایدار SDGS شامل 17 آرمان و 169 هدف مورد توافق 193 کشور عضو سازمان ملل متحد قرار گرفت. با تصویب این معاهده کشورهای جهان ملزم شدند تا بر مبنای این شاخص‌ها گزارش‌های کشوری و ملی خود را تهیه و به مجامع بین‌المللی ارائه کنند. کشورهای امضا‌کننده دستور کار متعهد شدند که طی یک دوره 15 ساله پیگیر اجرای این دستور‌العمل باشند و آن را به طور مرتب مرور و بازبینی نمایند و دستاوردهای آنرا گزارش نمایند
از میان آرمان‌های هفده‌گانه توسعه پایدار 2030 سازمان ملل هدف شماره 4 به آموزش اختصاص یافته است. نظر به اینکه آموزش در تحقق کلیه اهداف این دستور کار نقش اصلی و محوری به عهده دارد. در نشستی که در شانگهای برگزار شد هدف چهارم به اتفاق آرا به عنوان اولویت اول دستور کار جهانی 2030 شناخته شد و تأکید گردید که آموزش نه تنها به هدف چهارم محدود نمی‌شود بلکه لازم است به عنوان اساس موفقیت سایر اهداف توسعه پایدار مورد توجه قرار گیرد. بیانیه مربوط به بند چهارم دستور کار در ماه می 2015 در مجمع جهانی آموزش که در اینچئون کره جنوبی برگزار شد به تصویب رسید. در این بیانیه هدف اصلی بند 4 تضمین آموزش با کیفیت برابر و فراگیر و ترویج فرصت‌های یادگیری مادام العمر برای همه در نظر گرفته شده است. در همین بیانیه برای کمک به برنامه‌ریزی و اجرای صحیح بند 4 هدف فوق به صورت ده هدف فرعی یا دستاورد قابل اندازه گیری سامان یافته است
1-4 تضمین اینکه همه دختران و پسران تا سال 2030 دوره‌های آموزش ابتدایی و متوسطه را به صورت کیفی منصفانه و بدون پرداخت هیچ گونه شهریه به طور کامل و با دستیابی به نتایج مؤثر در حوزه یادگیری به پایان برسانند
2-4 تضمین دسترسی همه دختران و پسران به آموزش پیش دبستانی و مراقبت و رشد کیفی در اوان کودکی به منظور آماده سازی آنها برای آموزش ابتدایی تا سال 2030
3-4 تضمین دسترسی برابر همه زنان و مردان به آموزش عالی و دانشگاهی و آموزش فنی و حرفه‌ای مقرون به صرفه و کیفی تا سال 2030
4-4 افزایش چشمگیر تعداد جوانان و بزرگسالان دارای مهارت‌های مرتبط از جمله مهارت‌های فنی و حرفه‌ای لازم برای اشتغال یافتن شغل شرافتمندانه و نیز کارآفرینی تا سال 2030
5-4 ریشه‌کنی نابرابری‌های جنسیتی در آموزش و تضمین دسترسی برابر به همه مقاطع آموزش و تربیت فنی و حرفه‌ای برای اقشار آسیب‌پذیر از جمله معلولان افراد بومی و کودکانی که در شرایط آسیب‌پذیر زندگی می‌کنند و یا خود آسیب‌پذیر هستند تا سال 2030
6-4 تضمین اینکه تا سال 2030 همه جوانان و تعداد قابل توجهی از بزرگسالان اعم از زن و مرد به سواد خواندن نوشتن و حساب کردن دست یابند
7-4 تضمین اینکه تا سال 2030 همه فراگیران به دانش و مهارت‌های لازم برای ترویج توسعه پایدار دست یابند به ویژه از طریق آموزش برای توسعه پایدار و آموزش و ترویج شیوه‌های زندگی پایدار حقوق بشر تساوی جنسیتی ترویج فرهنگ صلح و نبود خشونت شهروندی جهانی و احترام به تنوع فرهنگی و مشارکت فرهنگ در تحقق توسعه پایدار
4-الف ایجاد و به روزرسانی امکانات آموزشی مناسب برای کودکان معلولان و زنان و مردان و تأمین فضاهای یادگیری مؤثر فراگیر به دور از خشونت و امن برای همه
4-ب افزایش چشمگیر تعداد بورس‌های اعطا شده در جهان به کشورهای در حال توسعه به ویژه کشورهای دارای پایین‌ترین سطح توسعه یافتگی کشورهای جزیره‌های کوچک در حال توسعه و کشورهای آفریقایی برای ثبت نام در مقاطع مختلف آموزش عالی از جمله در حوزه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای فناوری اطلاعات و ارتباطات رشته‌های فنی مهندسی و علمی در کشورهای توسعه یافته و سایر کشورهای در حال توسعه تا سال 2030
4-ج افزایش قابل ملاحظه تأمین معلمان واجد شرایط از جمله از طریق همکاری‌های بین‌المللی برای تربیت معلم در کشورهای در حال توسعه به ویژه در کشورهای دارای پایین‌ترین سطح توسعه یافتگی و کشورهای جزیره‌های کوچک در حال توسعه تا سال 2030
از بین دستاوردهای ده گانه فوق بندهای 4-3 و 4-4 و 4-ب به طور مستقیم به آموزش عالی اختصاص یافته است. پس از تصویب نهایی چارچوب عمل جهانی آموزش 2030 در یونسکو در نوامبر 2015 و انتشار رهنمودهای فنی برای هدایت آن در سطح ملی کمیسیون ملی یونسکو اقدام به تهیه سند ملی آموزش نمود. این کمیسیون از بدو فرایند تهیه و نهایی سازی چارچوب عمل جهانی آموزش 2030 در یونسکو در خصوص محتوای این سند مشورت‌های گسترده ملی را با نهادهای ذیربط به منظور جمع بندی نقطه نظرات ایران به عمل آورد. گروه آموزش این کمیسیون که اعضای آنها از متخصصان برجسته علمی و آموزشی کشور و نمایندگان وزارتخانه‌های آموزش و پرورش علوم تحقیقات و فناوری بهداشت درمان و آموزش پزشکی تعاون کار و رفاه اجتماعی سازمان مدیریت و برنامه ریزی رؤسای دانشگاه‌های فرهنگیان فنی-حرفه‌ای و علمی کاربردی بودند تهیه سند ملی آموزش 2030 را در دستور کار خود قرار دادند. بر این اساس 30 کارگروه ملی تشکیل شد تا مطابق با شرح وظایف سازمانی خود مسئولیت تهیه سند آموزش 2030 را بر عهده گیرند. از این میان چهار کارگروه زیر به آموزش عالی اختصاص یافت
دانشگاه‌ها و نهادهای آموزش عالی
فناوری و تجهیزات آموزش‌های غیررسمی مهارتی
توسعه همکاری‌های علمی و بین‌المللی در آموزش عالی
توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی
وظیفه تشکیل و راهبری کارگروه 4-ب با هدف تهیه سند توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی به کرسی یونسکو در آموزش مهندسی محول شد. نتیجه بررسی‌های این کارگروه در سند ملی آموزش 2030 در تاریخ 20 آذرماه 95 رونمایی شد. سند توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی از اینجا قابل دستیابی است
منابع
کمیسیون ملی یونسکو https://fa.irunesco.org
(دسترسی بهار 1402)
فهرست 914 کرسی یونسکو تا پایان سال 2022 میلادی (دسترسی بهار 1402) (اینجا)
Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (here) (accessed Sept 2019)
UNESCO et.al. 2015. Education 2030, Incheon Declaration: Towards Inclusive and equitable quality education and lifelong learning for All
سازمان ملل متحد 2015. دگرگون ساختن جهان ما، دستور کار 2030 برای توسعه پایدار (ترجمه مهرناز پیروز نیک)، کمیسیون ملی یونسکو (دسترسی زمستان 1398) (اینجا)
کمیسیون ملی یونسکو 1395. سند ملی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران؛ به سوی آموزش و یادگیری مادام العمر با کیفیت برابر و فراگیر برای همه (ویرایش اول) 368 صفحه
کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، سند توسعه همکاری‌های بین‌المللی در آموزش مهندسی، (دسترسی آبان 1398)
دکتر حسین معماریان، اسفند 1401
[1] University Twinning and Networking Program (UNITWIN)
[2] UNESCO Chairs
[3] Millennium Development Goals (MDGs)
[4] Sustainable Development Goals (SDGs)
برگرفته از سایت کرسی یونسکو در آموزش مهندسی